Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, nguồn nước, đất và môi trường trong vùng nuôi tôm ngày càng suy thoái, việc duy trì và nâng cao hiệu quả mô hình tôm quảng canh cải tiến là yêu cầu cấp thiết. Song song đó, thức ăn tự nhiên đóng vai trò rất quan trọng trong mô hình nuôi tôm quảng canh cải tiến, là yếu tố then chốt quyết định đến sự phát triển và năng suất tôm nuôi. Tuy nhiên, nguồn thức ăn này phải chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ điều kiện môi trường, đặc biệt là các yếu tố như nhiệt độ, độ mặn, pH, lượng oxi hòa tan, hàm lượng chất dinh dưỡng trong nước và các tác động từ biến đổi khí hậu.

Trước tình trạng nguồn lao động nông thôn khan hiếm, chi phí thuê mướn nhân công tăng cao, phương pháp cải tạo thủ công tốn thời gian, hiệu quả thấp và không đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng nền đáy vuông nuôi, gây khó khăn trong việc cải tạo vuông nuôi tôm. Việc đưa cơ giới hóa vào sản xuất không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả kỹ thuật mà còn giúp cải thiện môi trường đáy vuông nuôi. Sử dụng máy móc để cày, trục mặt trảng giúp làm thoáng đất, giải phóng khí độc và tái tạo nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm. Từ đó, giúp mô hình nuôi tôm quảng canh cải tiến trở nên ổn định hơn, năng suất và sản lượng được nâng lên mà vẫn đảm bảo hài hòa với điều kiện tự nhiên và sinh thái vuông nuôi.Lợi ích của việc cày mặt trảng trong vuông nuôi tôm quảng canh cải tiến như sau:

 Phá vỡ lớp đất mặt bị nén chặt: Cày đất giúp phá vỡ lớp bùn lắng, làm tơi xốp bề mặt đáy, từ đó cải thiện khả năng thoát khí độc (H₂S, NH₃) và tăng cường trao đổi oxy.

Giải phóng khí độc và mầm bệnh: Cày lật lớp bùn đáy giúp giải phóng khí độc, đồng thời phơi lộ các mầm bệnh ra ánh sáng, nhiệt độ và oxy không khí để tiêu diệt mầm bệnh tự nhiên.

Tăng hiệu quả phân hủy chất hữu cơ: Việc cày giúp trộn đều chất hữu cơ tồn đọng với đất, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật phân giải hoạt động hiệu quả hơn.

Tạo mặt trảng bằng phẳng và thoát nước tốt hơn: Cày giúp san phẳng bề mặt trảng, tránh các vùng trũng tích nước, nơi dễ tích tụ bùn, chất thải và mầm bệnh.

Tăng năng suất, giảm công lao động thủ công: Việc cơ giới hóa giúp giảm đáng kể công lao động, nhất là ở vùng có diện tích lớn, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Để việc áp dụng cơ giới hóa cải tạo vuông nuôi thực sự hiệu quả, bà con cần lưu ý một số điểm như:

- Thứ nhất: Lựa chọn loại máy phù hợp với điều kiện địa hình, diện tích và kết cấu vuông nuôi, tính toán chi phí đầu tư ban đầu và hiệu quả kinh tế lâu dài, tìm kiếm dịch vụ cơ giới hóa uy tín, cân nhắc việc đầu tư chung trong tổ hợp tác, hợp tác xã để tối ưu hóa nguồn lực.

- Thứ hai: Tính toán thời điểm cải tạo hợp lý, ưu tiên mùa khô hoặc giai đoạn vuông cạn để máy hoạt động thuận lợi, kiểm tra các chỉ tiêu môi trường như độ pH, độ mặn, phèn và hàm lượng tàn tích hữu cơ nhằm xác định mức độ cần cải tạo, tránh làm ô nhiễm nguồn nước, gây xáo trộn hệ sinh thái trong ao.

- Thứ ba: Người vận hành phải có kỹ thuật chuyên môn để đảm bảo độ chính xác và an toàn trong quá trình thực hiện. Kết hợp hài hòa giữa máy móc và quy trình cải tạo nhằm duy trì sự ổn định lâu dài của vuông nuôi.

Để thúc đẩy việc áp dụng cơ giới hóa trong cải tạo vuông nuôi tôm, triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. Trước hết, hình thành các tổ dịch vụ cơ giới hóa giúp chia sẻ chi phí, tạo điều kiện cho các hộ nhỏ lẻ cùng tiếp cận công nghệ mới. Ngoài ra, chính quyền địa phương cần có cơ chế hỗ trợ hoặc cung cấp thiết bị với giá cả hợp lý, giúp người dân mạnh dạng đầu tư. Nhờ đó, quá trình cải tạo vuông nuôi có thể rút ngắn từ 30–50% thời gian, tiết kiệm 20–40% chi phí công lao động, đáy vuông nuôi sạch, đồng đều, giảm nguy cơ tồn lưu mầm bệnh. Về lâu dài, các giải pháp này không chỉ nâng cao hiệu suất nuôi tôm mà còn góp phần kéo dài tuổi thọ vuông nuôi và ổn định thu nhập bền vững cho người dân.

Cơ giới hóa đang dần khẳng định vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và tính bền vững của mô hình tôm quảng canh cải tiến tại tỉnh Cà Mau. Trong bối cảnh sản xuất nông nghiệp đang đối mặt với nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu và thiếu hụt lao động, cơ giới hóa chính là hướng đi tất yếu và phù hợp, là chìa khóa mở ra thành công cho mô hình tôm quảng canh cải tiến: nhanh hơn, sạch hơn, hiệu quả hơn. Đây không chỉ là thông điệp truyền thông mà còn là định hướng chiến lược cho phát triển thủy sản bền vững trong giai đoạn tới.

Minh Tân, Khuyến nông Cà Mau