II. CHẬU

          - Chậu là một phần trong bố cục tổng thể góp phần tạo nên tính thẩm mỹ chung cho tác phẩm Bonsai.

          - Chọn chậu cho cây rất quan trọng, chỉ chọn chậu cho cây chứ không chọn cây cho chậu. Nếu có sự lựa chọn hợp lý với kiểu dáng của cây thì chậu sẽ là một bộ phận tạo ra sự hài hòa của tác phẩm.

          - Giữa kiểu dáng, khích thước của cây và chậu có một mối quan hệ mật thiết về mặt thẩm mỹ tạo ra được sự cân bằng trong bố cục của tác phẩm.

          - Không nên để cây lạc lõng trong cái chậu quá lớn cũng như gò bó trong một cái chậu quá nhỏ dẫn đến kết quả giữa cây và chậu là sự lạc điệu về bố cục.

          - Chậu nên có màu sắc hơi tối không nên quá sáng màu, các hoa văn, họa tiết nên đơn giản không nên quá cầu kỳ làm lấn át chủ thể là cây.

          - Hình dáng và tỉ lệ chậu nên phù hợp với kiểu dáng của cây.

1. Tỉ lệ giữa chậu và cây

          - Thông thường chiều dài của chậu bằng hoặc lớn hơn 2/3 chiều cao cây một ít là một tỉ lệ hài hòa cho tác phẩm.

          - Chiều rộng của chậu thông thường bằng hoặc hơi lớn hơn 3/5 chiều dài của chậu là hợp lý.

Chiều dài chậu bằng hoặc lớn hơn 2/3 chiều cao cây một ít

- Nếu chiều cao của cây ngắn hơn chiều rộng của tán cây thì chiều dài chậu nênbằng hoặc lớn hơn 2/3 chiều rộng của tán lá một ít là một tỉ lệ đẹp.

Chiều dài chậu nên bằng hoặc lớn hơn 2/3 chiều rộng của tán lá một ít

          - Độ dày của chậu (chiều sâu) nên bằng hay nhỏ hơn đường kính gốc một ít. Ngoại trừ cây bán thác đổ, thác đổ hoặc nhóm cây đa thân tỉ lệ này có sự sai khác cho từng trường hợp.

Độ dày của chậu (chiều sâu) nên bằng hay nhỏ hơn đường kính gốc một ít

2. Sự tương hợp giữa hình dáng chậu và dáng cây

          - Hình dạng của chậu nên phù hợp với kiểu dáng và phong thái của cây. Cây có đường nét cong, mềm thích hợp với chậu tròn, oval, chậu góc tròn có đường nét mềm.

- Cây có dáng thô, phong cách mạnh mẽ nên trồng trong chậu thô có nét cứng tương ứng. Những chậu có hình dạng như chữ nhật, sắc góc thường phù hợp với phong cách này.

          - Cây có dáng thanh tú, phóng khoáng (văn nhân) phù hợp với chậu có nét mềm, hơi sâu và có đường kính hẹp để làm bộc lộ được đường nét phóng khoáng của cây.

          - Nhìn chung hình dáng kích thước chậu nên phù hợp với  kiểu dáng và đặc tính phong thái của cây và không nên quá ưu thế so với cây. Có thể sử dụng các chậu men để trồng Bonsai tuy nhiên màu sắc và họa tiết nên nhẹ nhàng, đơn giản để không chi phối tầm nhìn khi thưởng ngoạn cây.

          - Cũng có thể dùng phiến đá cứng tự nhiên có bề mặt gồ ghề, sần sùi để trồng cây cũng tạo ấn tượng tốt về không gian tự nhiên.

          a. Một số đặc điểm tương hợp giữa cây và chậu được giới thiệu sau đây, tuy nhiên nó chỉ có tính chất tham khảo:

          + Cây dáng thẳng, dáng xiên: Thường phù hợp với chậu chữ nhật, bầu dục, vuông, tròn có bề dày chậu xấp xỉ đường kính của thân.

          + Cây dáng nghiêng, dáng cây cao gầy: Thường phù hợp với chậu tròn, vuông, đa giác hơi sâu để tạo ra sự cân bằng và phóng khoáng.

          + Cây bán thác đổ, thác đổ: Thường phù hợp với chậu vuông, tròn, đa giác có kích thước sâu và hẹp.

          + Cây đa thân: Thường phù hợp với chậu dài và cạn, có nhiều trường hợp chậu được mở ra rất dài để nhấn mạnh không gian.

          + Dạng rừng cây, phong cảnh: Thường phù hợp với chậu dài và mỏng hoặc được trồng trên phiến đá tự nhiên.

          + Cây bám trên đá: Thường được trồng trên chậu tròn, chữ nhật có bề dày mỏng.

          b. Màu sắc của chậu

           Màu sắc của chậu không nên quá sáng, quá tươi mà phải phù hợp với cây.  Thông thường nên chọn các chậu trồng Bonsai có màu tối gần với màu đất như: Màu vàng đất, màu tím đất, màu nâu, màu đen, màu hột nhãn…. những màu này thường hợp với nhiều loại cây vì màu đó gần với tự nhiên (nếu là màu sáng cũng nên là sáng mờ).

          c. Hoa văn của chậu

          Hoa văn họa tiết của chậu nên có hoa văn đơn giản, nhẹ nhàng không nên quá rườm rà. Hoa văn họa tiết phức tạp sẽ lấn áp hình thể của cây, sẽ làm phân tán cái nhìn khi thưởng thức Bonsai.

3. Vị trí của cây trên chậu

          - Việc trình bày, trồng cây trên chậu có một ảnh hưởng lớn đến sự hài hòa cho tổng thể tác phẩm.

          - Giữa  cây và chậu có một mối quan hệ tương đồng nếu đặt cây vào đúng không gian của chậu sẽ tạo nên bố cục đẹp cho tác phẩm. Vị trí của cây trên chậu hợp lý sẽ tạo ra cảm giác cân bằng, ổn định trong tầm nhìn.

          - Đối với chậu chữ nhật, bầu dục nên đặt cây ở vị trí khoảng 1/3 của chậu về phía trái hay phía phải so với trục trung tâm. Điều này còn tùy thuộc vào đường nét, hướng của thân cây lệch về trái hay phải.

          - Thân cây nghiêng sẽ được đặt ở vị trí mà ngọn của nó được đưa vào gần trục trung tâm của chậu để tạo ra sự quân bằng trong bố cục.

          - Đối với nhóm cây nên đặt nhóm cơ bản ở điểm mạnh của chậu là khoảng 1/3 bên trái hay bên phải của chậu để từ đó làm cơ sở phát triển ra các vị trí khác trong chậu. Chú ý khi xếp đặt cần làm bộc lộ được không gian giữa các nhóm cây và các cây riêng lẻ (ngay cả không gian của hai cạnh chậu với cây cũng không nên là đều nhau).

          - Khi trồng cây vào chậu lưu ý thêm: Không nên để bộ rễ cây nổi lên cao quá so với miệng chậu vì dễ gây ra tác dụng phản cảm trong sự thưởng ngoạn.

          + Chậu hình chữ nhật: Nên đặt cây hơi lệch tâm một ít về phía trái hay phải và về phía sau đường trung tâm (dấu x), tương tự cho chậu bầu dục.

          + Chậu vuông: Vị trí cây thường nằm ở trung tâm chậu tương tự cho chậu tròn, chậu đa giác.

+ Đối với nhóm cây (dạng rừng): Nhóm cơ bản cũng được xếp lệch tâm. Trong hình vẽ thì nhóm cơ bản lệch về phía bên trái, nhóm đối trọng lệch về phía phải.

    (hết kỳ 8, mời xem tiếp kỳ 9: Các nguyên tắc cơ bản để xây dựng một tác phẩm Bonsai (tiếp theo)       

Quốc Tuấn - TTKN Cà Mau